Dar Dokuma Hakkında

 

1-Dar Dokuma Gelişimi:

 

Kolon dokuma denilen dar dokuma jakarlı ve jakarsız dar dokumalar, dar dokuma üretiminin başlangıcı olarak kabul edilebilir. Bu dar  dokumalar bel bağları, kordon, sandalet, beşikte bebek bağlama, yük taşıma, hayvan yuralı, tasma, şerit, fitil ve halı saçakları   gibi birçok alanda ihtiyaçları karşılamakta geçmişte yoğun olarak kullanılmıştır. Günümüzde de örneklerine az da olsa rastlanmaktadır. Enleri dar, boyları oldukça uzun olan şerit halindeki çözgü yüzlü dokumalara genel olarak “kolon dokuma” denilmektedir. Jakarsız kolon dokuma çözgü ve atkı olarak bilinen iki iplik sisteminin temel oluşturduğu  yer tezgahında dokunan, jakarın yerine gücü çubuğunun kullanıldığı bu çubuk vasıtasıyla açılan ağızlıktan geçirilen, atkı ipliklerinin sıkıştırılmasıyla elde edilen, çözgü yüzlü şerit halindeki dar dokumalardır. El dokuma tezgahlarının makineleşmesi paralelinde, ilk dar dokuma kumaş üretiminde bant kurdele ve kolon dokuma olarak seri üretime geçildiği anlaşılmaktadır. 1600 yıllarında dar dokuma tezgahı birçok kurdele şeridini aynı anda dokuyabilecek şekilde geliştirilerek, 1621’de Hollanda’da “kurdele tezgahı” olarak kullanılmıştır.

​​

Dönem dönem giyim tarihine baktığımızda dar dokuma olarak kurdelelerin yaygın olarak kullanıldığı dikkati çekmektedir. Mısır, Pers (M.Ö. 539-331) ve Barbarlar dönemi, XVI. - XVII. yüzyıllar, kadın ve erkek giysi modellerinin detaylarında, saç süslemelerinde  kurdelelerin işlevsel ve süsleme amacıyla bolca dar dokumanın kullanıldığı görülmektedir. I. Charles (1625-1649) ve II Charles (1660-1685) döneminde ise bu kullanımların yanı sıra ayakkabı modelleri ve mobilya sektöründe de dar dokumalar kullanılmaya başlanmıştır (Tizer ve Sapmaz 1965: 8-114). 1870 yıllarına gelindiğinde erkek ve kadın giysi modelleri, ayakkabı, saç ve şapka da dar dokuma kumaşler başta işlevsel ve süsleme amacıyla olmak üzere kullanımı her geçen gün artan bir şekilde günümüze kadar devam etmiştir.

​​

Salford’lu John Smith 1844 yılında geliştirdiği, günümüzde iğneli tezgah olarak da tanınan dar dokuma tezgahı (British Patent No. 10 347), William Unsworth tarafından 1846’da daha da geliştirilerek yeni bir patent (British Patent No. 11 148) almıştır. Dokuma makinelerindeki gelişmeler dar dokuma üretimini de etkilemiş ve makinelerin gelişimine ön ayak olmuştur. Günümüzde eksantrikli, armürlü ya da jakarlı ağızlık açma sistemi ile çalışan, iğneli ya da mekikli dar dokuma makineleri dar dokuma kumaş üretiminde kullanılmaktadır.  
          
Hızlı bir büyüme gösteren dar dokuma sektörü günümüzde tarım, hayvancılık, giyim, ev tekstili, endüstriyel, inşaat, sanayii, tıbbi, taşımacılık, koruyucu giysiler, paketleme ve spor malzemeleri gibi birçok alanda dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır. 

​

2-Dar Dokuma Kullanım Alanları:

​

Tarım dar dokumaları: Çiftlik hayvanları, tarlalar ve park alanları gibi girilmesi yasak ya da koruma alanlarında dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Hayvancılık dar dokumaları: Büyükbaş hayvanlar için yular yapımında ayrıca evcil hayvanlar için tasma yapımında dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Çadır ve branda dar dokumaları: Çadır ve brandaların kenarlarının düzgün olması için dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Çanta dar dokumaları: Çanta sapı ve aksesuarı olarak dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Giyim ve teknik dar dokumalar: İç giyim; kadın, erkek ve çocuk iç çamaşırı, dış giyim; süsleme, kapama gibi fonksiyonlarda dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Ev tekstili dar dokumalar:Mobilya iç-dış döşemede mukavemet ve süsleme; ev tekstilinde süsleme, kapama ve bağlama gibi fonksiyonlarda dar dokuma kumaşlar  kullanılmaktadır.

Endüstriyel dar dokumalar: Çay ve kahve poşetleri, yangın hortumları, filtrasyon gibi uygulamalarda dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Tıbbi dar dokumalar: Sargı bezleri, yara bantları, yapay damarlarda, ortopedik ürünlerde cırt bant ve elastik ürünler olarak dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Ambalaj dar dokumaları: Taşıtlarda emniyet kemeri, tutunma, taşıma (nakliye araçlarında) ve kaldırma gibi fonksiyonlarda dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Koruyucu dar dokumalar:Güvenlik gerektiren bütün alanlarda madende, askeri ve savunma amaçlı kullanılan giysiler ve ürünler gibi. yüksekte çalışma alanlarında iş güvenliği için düşüş durdurma ve konumlandırma kemerleri; yük ve ağırlık kaldırma kemeri (Bel ağrıları ve disk kaymalarını engeller), yüksekte çalışma baretlerinde çene bağı ve baretlere takılan kafa lambalarında, çalışma gözlüklerinde, yük kaldırma sapanı gibi alanlarda dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Sportif dar dokumalar:Spor faaliyetlerinde çarpma ve kırılmalara karşı koruma, taşıma, tutma gibi fonksiyonlarda dar dokuma kumaşlar kullanılmaktadır.

Halı Saçakları dar dokumaları:Jel taban halıların kenarına tercihe göre akrilik saçak, polyester saçak ve polip saçak dikiminde dar dokuma saçak kumaşları kullamılmaktadır. Özellikle halı saçakları banyo takımlarında paspaslarlar ve yolluklarda sık sık kullanılmaktadır. Tercihe göre düğümlü saçak, çift dügümlü saçak , dügümsüz saçak ve örme saçak kullanılır. Oval halılarda saçak tüm kenara dikilirken yolluklarda sadece karşılıklı iki kenara dikilmektedir.

Seccade Saçak dar dokumaları:Günnümüzde birçok alanda kulanılan saçaklar seccadelerin kenarınada dikilmektedir. Degişen dokuma sistemlerinden sonra kendinden saçak yerine dar dokuma saçaklar kullanılmaktadır.

Yastık Saçak dar dokumaları:Yastıkların daha estetik ve gösterişli görüntüye sahip olması için kenarlarına sonradan saçak dikimi yapılmaktadır. 

​

3-Dar Dokuma Sistemi:

​

Ana Gövde:Dar dokuma makinesi sistemlerini üzerinde taşıyan iskelet kısmıdır.

Ana Hareket Mili:Dar dokuma makinelerinde motordan aldığı hareketi diğer kısımlara ileten hareket veren mildir.

Dar dokuma eksantrik sistemi:Dar dokuma makinelerinde eksantrik sistemiyle desen yapımı sekiz zamanlı olarak oluşturulur. Her zaman dilimi bir hareketi gösterir. Dar dokuma makinelerinde  sekiz zamanı geçen desenlerde bakla sistemi kullanılır.

Dar dokuma bakla sistemi:Dar dokuma makinelerinde keşkenlere hareket veren, hangi atkıda hangi keşkenin hareket edeceğini belirleyen sistemdir. Bakla sisteminde hareket on altı zaman diliminde düzenlenir. Sistemde üç değişik bakla çeşidi vardır. Bu baklaların yerleştirilmesine göre desen oluşturulur.Dar dokuma makinelerinde ağızlık açılması, eksantrik ve bakla sistemiyle olduğu gibi jakarlı ağızlık açma sistemleri ile de olmaktadır.

Dokuma Kafası: Dar dokuma makinelerinde atkı iğnesi, yardımcı iğne, dokuma tarağı, kumaş baskı elemanını üzerinde taşıyan kısımdır. Dokunacak her bant için bir dokuma kafası bulunur. Dokunacak bant genişliğine ve tezgâh özelliğine göre sayısı değişebilir. Genellikle dar dokuma makineleri 4-6-8 bantlı olmaktadır.

Kumaş Çekme Mekanizması: Dar dokuma makinelerinde dokunan kumaşın gerginliğinin sağlandığı ve kumaş toplama kovalarına yönlendirildiği kısımdır. Burada yapılan gerginlik ayarı ile kumaşın atkı sıklığı düzenlenir. Dokunan kumaşın cinsine göre alüminyum ya da kauçuk silindirlerden oluşur.

Atkı Verici Sistem: Dar dokuma makinelerinde atkı cağlığına takılan bobinlerden gelen iplik varyatör adı verilen sistemden geçirilir. Varyatörden geçirilen atkı ipliği örücü orak ucundaki gözden de geçirilerek kumaşa atkı atılması sağlanır.

Kenar Yardımcı Verici Sistem: Kenar oluşumu için yardımcı ipliğin bulunduğu dokumalarda kullanılır. Bobinden gelen iplik, gerginliğin sağlandığı yönlendiricilerden ve dokuma tarağından geçirilerek kumaşa dâhil edilir..

Keşkenler:Dar dokuma makinelerinde keşkenler çözgü ipliğini taşıyan ve armür ya da eksantrik sistemiyle ağızlığın oluşmasını sağlayan kısımdır. Keşkenler hareketlerini bakla ya da eksantriklerden alır. Ağızlık açıldıktan sonra keşkenler eski yerlerine yaylar sayesinde döner.

Cağlık Sistemi: Çözgü ipliklerinin dizildiği kısımdır. İplikler, cağlığa dizildikten sonra gerginliği sağlayan ağırlıkların takılı olduğu çubukların altından ya da üstünden geçirilerek arka tarağa doğru yönlendirilir.

Çözgü Kontrol Sistemi: Çözgü ipliklerinin üzerine yerleştirilen lamelleri taşıyan, çözgü ipliği koptuğunda tezgâhı durduran sistemdir.

​

Örme Ürünler Hakkında

 

1-Halatların Yapılış Şekilleri

​

Örgü yöntemine göre farklı ceşitleri bulunur.Bunlardan ilki saç örgü halatlarıdır.  Üzerinde dönme dengesi olduğu için gerginlik olmadığı zaman bile geriye dönüp açılmaz. Diğer bir örgü tip ip ise içi boş örgülü halat iplerdir. Taşıyıcıların yarısı saat yönünde dönerken diğer yarısı saat yönüne ters dönerler ve aynı zamanda bir iç bir dış olacak şekilde pozisyon alırlar. Merkezdeki boşluk sayesinde diğer iplerden ayırt edilebilirler ancak gergin durumdayken 8 ve 12 kollu örgü iplerin boşlukları yok olur. 8 mm iplere kadar 8 kollu tercih edilirken 12 mm’den itibaren 12 kollu olarak kullanılırlar.

Duble örgülü ve kaplamalı örgülü halatlar ise yaygın olarak kullanılan örgü tip halatlarındandır. Duble örgülü halatlar, bir örgü iç çekirdeğin üzerine yine örgü bir kılıf kaplanmasıyla elde edilirler. Halattaki gerginlik iç ve dış kısım tarafından paylaştırılır. Duble örgülü halatın bir alt türü olan kaplamalı iplerde ise iç kısım (çekirdek) içi boş örgü veya 8 kollu örgü yöntemi ile üretilir. Çekirdek kısım asıl yükü taşırken örgü kılıf, halatı dış etki ve aşınmalardan korur. İç kısım yüksek dayanımlı malzemelerden yapılırken kılıf ise genellikle polyesterdir. Aşırı sürtünme ve kesik dayanımını arttırmak için oldukça kalın tasarlanır.

Örgü tipinde son olarak katı örgülü halatlar bulunur. Endüstride kullanılan içi dolu halatlardır. Tüm halat yapıları içinde en çok yaylanma özelliği olan halatlardır. Mekanik performanslarındansa yuvarlak ve çekici görünümlü dış yüzeyleri sayesinde tercih edilebilirler.

 

2-Halat Çeşitleri

 

3 sıra polyester ip, ekonomik fiyatıyla çok tercih edilen bir iptir. Mandar ve iskotalar için kullanılmaktadır.Çift örgülü polyester ip, tasarım ve üretim aşamalarındaki keşiflerle, örgü iç çekirdeğin, örgü dış kılıfla eşit olarak yükü paylaşabileceği bir şekilde kullanıma girmiştir. Polyester çift örgü ip, 3 sıra bükümlü naylon ipe göre daha güçlüdür ama fiyatı da daha fazladır.  Aynı şekilde çift örgü polyester, 3 sıra polyester ya da tek örgü polyestere göre de daha güçlüdür. Polyester çift örgü ip az esnektir ve elle tutuşu iyidir. Kıvrılmaya ve kıvrım yerlerinden dağılmaya karşı dirençlidir. Mandar ve iskotalar için tercih edilebilen, çok amaçlı kullanılabilen iyi halatlardır.

Tek örgü polyester halat, ayrıca katı-örgü olarak da bilinir, çift örgüye göre daha esnektir, daha ucuzdur ve daha fazla uzama becerisine sahiptir. Güç olarak daha zayıf olsa da, daha dayanıklıdır. Kolay tutuşu ve esneme özelliğinin bu görev için çok önemli olmaması sebebiyle, ana yelken iskotaları için kullanılışlıdırlar.

Bükümlü çekirdekten ve örgü dış kılıftan oluşan polyester ip, iskota ve mandarlar için yaygın olarak tercih edilen iplerdendir. Örneğin, çekirdeği 8 sıra bükümlü ipten, dış kılıfı ise 16 sıra örgüden oluşabilir. Çekirdek gücün çoğunluğunu taşımaktadır. Standart, ince iplikten ve katı bir dış kılıfı vardır. Elle tutuşu kolaydır ve iyi düğüm tutan bir yapısı vardır. UV ışınlarına karşı dayanıklıdır. Çeşitli renklerde dış kılıflar üretildiğinde ip yığınları içinde belli bir görevdeki ipi belirleyici özelliği bulunmaktadır.

Bizim ürün yelpazemizde iskota halat ve kendir halatı bulunmaktadır. İskota halat bağlama, çekme ve germe işlemlerinde kullanılabilir. Kendir halatı ise çocuk atlama ipi, çamaşır ipi ve küçük parçaları bağlamak için kullanılabilir.

​

​

​

​

​

​

​

​

​